Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) tại Việt Nam đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế, đóng góp khoảng 45% vào Tổng sản phẩm nội địa (GDP) và tạo việc làm cho 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, thực trạng đáng lo ngại là các DNNVV chỉ có thể tiếp cận được dưới 9% tài chính bền vững. Đồng thời, tín dụng xanh trên toàn thị trường hiện chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ, cho thấy sự hạn chế trong việc tiếp cận các nguồn tài chính bền vững.
Trước những thách thức này, việc xây dựng một khung chính sách toàn diện để hỗ trợ DNNVV tiếp cận tài chính bền vững là điều cần thiết. Khung chính sách này được đề xuất bao gồm bốn trụ cột chính: Hoàn thiện khung pháp lý; Cải cách tài chính; Nâng cao năng lực DNNVV; và Phát triển hạ tầng thị trường. Sự kết hợp và thực thi đồng bộ của các trụ cột này sẽ giúp tháo gỡ các khó khăn và mở ra cơ hội cho DNNVV tiếp cận các nguồn tài chính bền vững.
Các DNNVV tại Việt Nam hiện đang đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc tiếp cận cả nguồn tài chính truyền thống và bền vững. Dữ liệu gần đây cho thấy tỷ lệ các DNNVV tiếp cận tín dụng ngân hàng đã giảm từ 32% vào năm 2019 xuống chỉ còn 28% vào năm 2023. Điều này cho thấy sự suy giảm trong khả năng tiếp cận tín dụng của DNNVV. Bên cạnh đó, tín dụng xanh, một thành phần quan trọng của tài chính bền vững, chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ tín dụng tại Việt Nam. Con số này thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác trong khu vực, cho thấy sự hạn chế trong việc áp dụng và tiếp cận tín dụng xanh.
Có ba rào cản chính được xác định là hạn chế sự tham gia của DNNVV vào tài chính bền vững: thiếu kiến thức về môi trường, xã hội và quản trị (ESG); sự không nhất quán trong thực thi chính sách giữa các địa phương; và tình trạng khan hiếm sản phẩm tài chính phù hợp. Những rào cản này không chỉ xuất phát từ nội tại của DNNVV mà còn từ môi trường kinh doanh và chính sách. Do đó, việc vượt qua những rào cản này đòi hỏi sự phối hợp và thay đổi ở nhiều cấp độ.
Để giải quyết những thách thức này, một số giải pháp đã được đề xuất dựa trên thực tiễn tại Việt Nam và kinh nghiệm từ các quốc gia khác. Các giải pháp này bao gồm việc hoàn thiện khung pháp lý để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi; cải cách khu vực tài chính để tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng; nâng cao năng lực của DNNVV thông qua đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật; và phát triển hạ tầng thị trường để tạo điều kiện cho sự phát triển của các sản phẩm tài chính bền vững.
Việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên không chỉ giúp thúc đẩy huy động tài chính bền vững cho DNNVV mà còn góp phần tăng tỷ lệ tiếp cận tín dụng xanh. Quan trọng hơn, đây không chỉ là một chính sách tài chính ngắn hạn mà còn là nền tảng chiến lược để Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng toàn diện và trung hòa carbon, hướng tới một tương lai bền vững.
