Trong thời đại kỹ thuật số ngày nay, việc chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng đã trở thành xu hướng tất yếu đối với các bảo tàng trên toàn thế giới. Mục tiêu của xu hướng này là hiện đại hóa công tác bảo tồn, tăng cường khả năng tiếp cận di sản văn hóa và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số. Tại Việt Nam, các bảo tàng cũng đang nhận thức được tầm quan trọng của việc chuyển đổi số để không chỉ bảo tồn di sản một cách bền vững mà còn thu hút công chúng thế hệ mới.
TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, sau chuyến đi học tập và trao đổi kinh nghiệm bảo tồn di sản tại Ba Lan, đã bày tỏ quan điểm rằng đã đến lúc các bảo tàng tại Việt Nam cần thiết có một phòng chuyển đổi số. Sự hiện diện của phòng chuyển đổi số không chỉ giúp hiện đại hóa công tác bảo tàng mà còn đóng góp một phần quan trọng trong công tác bảo tồn di sản văn hóa. Điều này không chỉ giúp cho việc bảo tồn di sản được thực hiện một cách bền vững mà còn giúp thu hút công chúng thế hệ mới và hội nhập quốc tế.
Theo kinh nghiệm của Ba Lan, một quốc gia có hệ thống bảo tàng hiện đại và năng động bậc nhất Đông Âu, việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng. Tại Ba Lan, phòng chuyển đổi số đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ chuyên biệt, bao gồm số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, đăng tải nội dung lên các nền tảng số. Những nhiệm vụ này không chỉ phục vụ cho công tác in ấn, xuất bản mà còn hỗ trợ cho công tác truyền thông và nghiên cứu.
Một điểm đáng chú ý trong công tác số hóa tại các bảo tàng Ba Lan là việc sử dụng studio chụp ảnh chuyên nghiệp có diện tích lớn, được trang bị hệ thống ánh sáng chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại với độ phân giải cao. Những thiết bị này cho phép thực hiện việc số hóa chi tiết từng hiện vật, từng tác phẩm nghệ thuật với tiêu chuẩn kỹ thuật cao. Quá trình này đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số.
Sau khi hoàn tất khâu chụp ảnh và xử lý hình ảnh, dữ liệu sẽ được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa. Đây là quá trình lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh, tư liệu của bảo tàng. Quá trình này cung cấp nền tảng quan trọng để chia sẻ hình ảnh các hiện vật đến với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế.
TS Nguyễn Anh Minh cũng nhấn mạnh rằng việc thành lập phòng chuyển đổi số không còn là sự lựa chọn mà là một yêu cầu cấp thiết đối với các bảo tàng ở Việt Nam. Điều này nhằm hiện đại hóa công tác bảo tồn, tăng cường khả năng tiếp cận di sản và từng bước hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số.
Các chuyên gia trong lĩnh vực bảo tàng cũng cho rằng nếu không có bước nhảy về công nghệ, các bảo tàng sẽ tiếp tục lùi lại phía sau và không bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng. Một rào cản lớn hiện nay là hầu hết các bảo tàng tại Việt Nam chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Việc số hóa hiện vật thường được thực hiện rời rạc dưới dạng các dự án ngắn hạn, thuê ngoài, dẫn đến dữ liệu thiếu đồng bộ, không bảo mật, khó duy trì và không phát huy được giá trị về lâu dài.
Do đó, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết. Quỹ này sẽ tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng từng bước hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản và bền vững.
Để biết thêm thông tin về các xu hướng mới trong lĩnh vực bảo tàng, bạn có thể truy cập vào trang web của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam tại đây hoặc trang web của các bảo tàng khác trên thế giới để có cái nhìn sâu sắc hơn về việc chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng.
