Chuyên gia gene Canada: Sự quyết tâm của lãnh đạo là chìa khóa thành công

Trung tâm Công nghệ Sinh học TPHCM – Một Dự án đầy hứa hẹn bị bỏ dở vì tuổi hưu

TS Nguyễn Quốc Bình, một chuyên gia hàng đầu về nghiên cứu chuyển nạp gene trên cây trồng tại Đại học Laval, TP Québec (Canada), đã bán hết gia sản và cùng gia đình trở về Việt Nam vào năm 2004 theo lời mời của lãnh đạo TPHCM. Mục tiêu của ông là xây dựng một Trung tâm Công nghệ Sinh học hiện đại, mang tầm quốc tế, không lạc hậu sau 20 năm.

Sau gần 10 năm xây dựng, Trung tâm Công nghệ Sinh học đầu tiên tại TPHCM đã được hình thành với tổng kinh phí đầu tư lên đến 100 triệu USD. Trung tâm này đã nghiên cứu và đăng ký bản quyền hàng loạt công trình phục vụ ngành nông nghiệp, thủy sản và sản xuất thuốc. Tuy nhiên, khi Trung tâm đang trên đà phát triển, TS Nguyễn Quốc Bình đã phải về hưu theo luật vào năm 2014, ở tuổi 60.

Ông Bình cho rằng, sự quyết tâm toàn diện của lãnh đạo thành phố là yếu tố then chốt giúp Trung tâm được thành lập. Tuy nhiên, cơ chế và thể chế hiện hành đã không cho phép ông tiếp tục phát triển Trung tâm. Ông kỳ vọng vào sự nghiêm túc thực sự từ những người lãnh đạo thành phố trong việc tái thiết và phát triển Trung tâm.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, để thu hút nhân tài từ nước ngoài trở về, cần có một thể chế phát triển nhân tài, chứ không chỉ là chính sách thu hút nhân tài. Thể chế này cần đáp ứng được 3 tiêu chí: Trao quyền cho người có năng lực thực sự; Trao cơ chế linh hoạt để họ được thử, được sai và được sửa; Trao niềm tin để họ dám dấn thân và vượt qua sự trì trệ, kìm hãm.

Ông Dũng cho rằng, nếu nhân tài vẫn bị trói buộc bởi các quy trình cứng nhắc, nếu quyết định của họ luôn phải ‘xin ý kiến tập thể’ và nếu họ không được bảo vệ khỏi những rủi ro thể chế khi đổi mới thì chẳng có lý do gì để họ ở lại hoặc cống hiến hết mình.

Cải cách thể chế nhân tài phải là một phần trong cải cách thể chế quốc gia. Nếu không có tư duy chiến lược và quyết tâm thể chế như vậy thì mọi chương trình dù tốt đến mấy cũng chỉ là ‘vá víu’, không thể tạo nên bước ngoặt thật sự.

Nhìn lại trường hợp của TS Nguyễn Quốc Bình và Trung tâm Công nghệ Sinh học TPHCM, chúng ta có thể thấy rõ tầm quan trọng của việc xây dựng một thể chế phát triển nhân tài. Đó không chỉ là vấn đề của thu hút nhân tài từ nước ngoài trở về, mà còn là vấn đề của giữ chân và phát triển nhân tài trong nước.

Để tránh tình trạng “nhân tài chảy đi”, chúng ta cần có những chính sách và thể chế phù hợp để tạo điều kiện cho nhân tài phát triển. Điều này không chỉ đòi hỏi sự quyết tâm của lãnh đạo, mà còn đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy và cách thức quản lý của cả hệ thống.

Trước mắt, cần có những giải pháp cụ thể để hỗ trợ và phát triển nhân tài, như: xây dựng cơ chế linh hoạt để nhân tài có thể thử nghiệm và đổi mới; tạo điều kiện cho nhân tài tiếp cận với các nguồn lực và tài nguyên cần thiết; xây dựng môi trường làm việc năng động và sáng tạo; và quan trọng nhất là tạo niềm tin cho nhân tài để họ có thể yên tâm và cống hiến hết mình.

Nếu chúng ta có thể xây dựng được một thể chế phát triển nhân tài như vậy, chắc chắn rằng chúng ta sẽ có thể thu hút và giữ chân được những nhân tài xuất sắc, từ đó tạo ra những bước ngoặt thật sự trong sự phát triển của đất nước.