Ngân hàng Gen liệt sĩ, một dự án nhân văn được Chính phủ, Bộ Công an và doanh nghiệp GeneStory phối hợp thực hiện, đã hoạt động được một năm và đạt được những kết quả đáng kể. Ngân hàng Gen liệt sĩ được thành lập vào ngày 23.7.2024 với mục tiêu sử dụng công nghệ giám định ADN hiện đại để xác minh danh tính của các liệt sĩ.

Sau một năm hoạt động, ngân hàng gen đã thu nhận hơn 51.000 mẫu ADN từ thân nhân liệt sĩ tại 34 tỉnh, thành, đạt khoảng 5% mục tiêu quốc gia là 1 triệu mẫu vào năm 2030. Qua đó, hoàn thành phân tích, cập nhật vào cơ sở dữ liệu căn cước hơn 11.000 mẫu. Đặc biệt, tính đến thời điểm hiện tại đã xác định được danh tính 16 trường hợp liệt sĩ vô danh.

Toàn bộ chi phí liên quan đến việc thu mẫu, phân tích, đối sánh và trả kết quả đều được miễn phí. Nguồn kinh phí thực hiện đến từ sự đóng góp của các doanh nghiệp trên cả nước. GeneStory, đơn vị xây dựng Ngân hàng Gen liệt sĩ, cho biết ngân hàng được xây dựng hiện đại, bảo mật. Hệ thống hỗ trợ lưu trữ, phân tích chính xác hàng chục nghìn mẫu ADN, chuẩn hóa quy trình thu mẫu, kiểm soát chất lượng và đào tạo kỹ thuật viên.

Đến năm 2030, ngân hàng gen đặt mục tiêu hoàn thành việc thu nhận 1 triệu mẫu ADN từ thân nhân, góp phần xác định danh tính hàng chục nghìn liệt sĩ vô danh, đồng thời phục vụ cho việc quy tập hài cốt và nghiên cứu y học di truyền trong dài hạn. Dự án không chỉ là một công trình khoa học mang tầm quốc gia, mà còn là biểu tượng cho lòng tri ân sâu sắc của dân tộc Việt Nam với những anh hùng đã ngã xuống vì hòa bình và độc lập của Tổ quốc.

Công nghệ trả lại danh tính cho liệt sĩ đã đạt được những kết quả đáng kể. Gần hai năm qua, trong quá trình thực hiện giám định hài cốt, các nhà khoa học của Viện Sinh học và các chuyên gia quốc tế đã nỗ lực không ngừng để phát triển, tối ưu hóa và chuyển giao công nghệ phân tích ADN hài cốt liệt sĩ tiên tiến trên nền kỹ thuật giải trình tự thế hệ mới (NGS), dựa trên các chỉ thị SNP phù hợp với điều kiện đặc thù của Việt Nam do phần lớn các mẫu hài cốt đã bị phân hủy nặng sau nhiều thập kỷ trong môi trường nhiệt đới nóng ẩm.

Các kết quả thu được rất đáng ghi nhận: tỷ lệ chiết tách thành công ADN từ các mẫu hài cốt tăng từ 22% lên tới 70% – minh chứng cho một bước tiến quan trọng về công nghệ. Việc giải trình tự gen và phân tích chỉ thị SNP đã mở ra khả năng khớp nối với thân nhân có quan hệ huyết thống xa đến 4 hoặc 5 thế hệ – điều chưa từng đạt được trước đây. Đây là lần đầu tiên các chuyên gia đã chứng minh được tính khả thi của việc áp dụng công nghệ tiên tiến với nền tảng kỹ thuật SNP-NGS vào công tác giám định ADN hài cốt liệt sĩ Việt Nam.

Việc đầu tư, tiếp nhận và đưa vào vận hành các trang thiết bị phân tích ADN hiện đại đánh dấu một bước tiến quan trọng, giúp các nhà khoa học nâng cao năng lực kỹ thuật và làm chủ hoàn toàn công nghệ. Nhờ đó, quy trình phân tích mẫu hài cốt lâu năm được thực hiện trên quy mô lớn, với độ chính xác cao, mở ra khả năng khớp nối dữ liệu ADN giữa mẫu hài cốt và mẫu thân nhân có quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.

Mới đây, Mỹ cũng đã bàn giao trang thiết bị, vật tư, hóa chất và quy trình xét nghiệm ADN cho Việt Nam nhằm phục vụ giám định hài cốt chưa định danh trong chiến tranh tại Việt Nam.

GS-TS Chu Hoàng Hà – Phó chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) – cho biết, việc này sẽ giúp cho Việt Nam có thể tự chủ trong việc giám định ADN hài cốt liệt sĩ.

Bài viết có sự đóng góp từ các nguồn thông tin: GeneStory.

Trong những năm gần đây, tỉnh Quảng Ngãi đã không ngừng nỗ lực trong việc triển khai các hoạt động quy tập, tìm kiếm và xác định danh tính của các hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin. Sự chỉ đạo quyết liệt từ các cấp lãnh đạo tỉnh đã góp phần đẩy mạnh việc tìm kiếm và quy tập hài cốt liệt sĩ, đồng thời xác định danh tính của họ thông qua việc giám định ADN.

Một trong những địa điểm tiêu biểu trong công tác này là Nghĩa trang Liệt sĩ Nghĩa Thắng, xã Trà Giang, tỉnh Quảng Ngãi. Nghĩa trang này được xây dựng từ năm 1984 và hiện chứa 786 phần mộ liệt sĩ, trong đó có 396 phần mộ chưa xác định được thông tin. Gần đây, công tác khai quật và lấy mẫu sinh phẩm tại nghĩa trang này đã được tiến hành song song với việc tu bổ và chỉnh trang lại các phần mộ liệt sĩ.

Quá trình khai quật đã giúp thu thập 396 mẫu sinh phẩm từ các phần mộ liệt sĩ chưa xác định thông tin, với mục đích giám định ADN để xác định danh tính của họ. Ông Nguyễn Văn Quang, Phó Chủ tịch UBND xã Tư Nghĩa, cho biết rằng việc lấy mẫu ADN để xác định danh tính cho liệt sĩ là một việc làm có ý nghĩa sâu sắc, giúp các gia đình tìm được thân nhân và trả lại tên cho các liệt sĩ.

Song song với các hoạt động tại địa phương, tỉnh Quảng Ngãi đã phối hợp với Cục Người có công, Bộ Nội vụ và Viện Pháp y Quốc gia để tiến hành khai quật và lấy mẫu sinh phẩm hài cốt liệt sĩ. Trong năm 2024, gần 1.100 mộ liệt sĩ chưa xác định danh tính tại các nghĩa trang trên địa bàn tỉnh đã được khai quật.

Bà Chu Thị Thủy, Giám định viên tại Viện Pháp y Quốc gia, người trực tiếp thu thập các mẫu sinh phẩm ở Nghĩa trang xã Nghĩa Thắng, cho biết rằng chất lượng các hài cốt được khai quật tại đây đủ điều kiện để giám định ADN, chiếm tỷ lệ khoảng 50% đến trên 50% bộ hài cốt được lấy mẫu.

Từ năm 2021 đến tháng 3/2025, Sở Nội vụ tỉnh Quảng Ngãi đã phối hợp lấy 96 mẫu sinh phẩm hài cốt liệt sĩ để giám định ADN. Kết quả, 3 liệt sĩ đã được xác định có quan hệ huyết thống theo dòng mẹ. Ngoài ra, tỉnh Quảng Ngãi cũng đã phối hợp với Cục Người có công và Viện Pháp y quốc gia để khai quật hơn 2.000 mộ liệt sĩ chưa xác định được danh tính tại 19 nghĩa trang trong tỉnh, lấy mẫu sinh phẩm hài cốt liệt sĩ để giám định ADN.

Trung tá Hồ Viết Ba, Trưởng ban chính sách, Phòng chính trị, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Ngãi, cho biết rằng việc áp dụng công nghệ số trong công tác kết luận địa bàn và lập bản đồ tìm kiếm quy tập liệt sĩ đã đạt được hiệu quả thiết thực.

Quảng Ngãi là một chiến trường rất ác liệt trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, với tổng số liệt sĩ hy sinh trên địa bàn tỉnh là hơn 37.000 người. Đến nay, hơn 34.000 liệt sĩ đã được tìm kiếm và quy tập; số chưa tìm kiếm được là hơn 2.700 liệt sĩ. Ngoài ra, gần 1.000 liệt sĩ là con em của tỉnh Quảng Ngãi hy sinh trên địa bàn tỉnh khác và làm nhiệm vụ quốc tế tại Lào, Campuchia.

Những năm qua, Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Quảng Ngãi đã triển khai nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và xác định danh tính liệt sĩ còn thiếu thông tin. Sở Nội vụ tỉnh Quảng Ngãi tiếp tục phối hợp với Cục người có công để lấy mẫu gen (ADN) nhằm xác định danh tính những phần mộ liệt sĩ còn thiếu thông tin.

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó Giám đốc Sở Nội vụ tỉnh Quảng Ngãi, cho biết rằng sau khi sắp xếp, nhiệm vụ này vẫn được xác định là quan trọng và cần tiếp tục thực hiện. Trong thời gian tới, tỉnh sẽ tập trung vào việc xác định thông tin mộ liệt sĩ hiện còn thiếu thông tin, kết hợp với việc xây dựng Đề án tổng thể sửa chữa, nâng cấp mộ liệt sĩ, qua đó tiếp tục thực hiện xác định danh tính hài cốt liệt sĩ.

GeneStory – ‘Chìa khóa’ giải mã gene giúp xác định danh tính liệt sĩ và xây dựng nền y học dự phòng cho người Việt

Dự án ‘Ngân hàng ADN liệt sĩ’ của GeneStory đã đạt được những kết quả đáng kể sau chưa đầy 1 năm triển khai. Với mục tiêu hỗ trợ việc xác định danh tính của các liệt sĩ vẫn còn nhiều gia đình chưa tìm được phần mộ người thân sau hơn 50 năm, dự án đã thu thập được 51.000 mẫu ADN thân nhân liệt sĩ. Giáo sư Vũ Hà Văn, Chủ tịch và Nhà sáng lập GeneStory, cùng Tiến sĩ Dương Ngọc Cường, Tổng Giám đốc GeneStory, đã chia sẻ về dự án này.

Theo GS. Vũ Hà Văn, cả nước có hơn 1 triệu liệt sĩ và khoảng 300.000 ngôi mộ liệt sĩ đã được quy tập nhưng chưa xác định được danh tính. Việc xác định danh tính liệt sĩ không chỉ giúp gia đình họ tìm được người thân mà còn góp phần xây dựng nền tảng cho y học dự phòng tại Việt Nam. GeneStory đã xác định danh tính 16 liệt sĩ và đưa họ trở về với gia đình, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong dự án ‘Ngân hàng ADN liệt sĩ’.

Tiến sĩ Dương Ngọc Cường cho biết rằng việc giải mã gene không chỉ giúp tìm kiếm thân nhân liệt sĩ mà còn xây dựng nền tảng cho y học dự phòng tại Việt Nam. GeneStory cũng đang triển khai dự án ‘Thuốc đúng cho em’ với mục tiêu xét nghiệm gene để xác định thuốc phù hợp cho trẻ em bị bệnh động kinh. Dự kiến trong thời gian tới, GeneStory sẽ tiếp tục mở rộng nghiên cứu và triển khai các chương trình ‘thuốc đúng’ đối với nhiều bệnh lý khác.

Với mục tiêu trở thành ‘chìa khóa’ giải mã gene giúp người Việt làm chủ công nghệ lõi, GeneStory kỳ vọng sẽ đóng góp nhiều hơn cho cộng đồng và xây dựng một nền y tế thông minh. Qua các dự án của mình, GeneStory không chỉ hỗ trợ việc xác định danh tính liệt sĩ mà còn góp phần xây dựng nền tảng cho y học dự phòng và điều trị bệnh hiệu quả hơn cho người dân Việt Nam.

GeneStory hy vọng sẽ tiếp tục nhận được sự ủng hộ và hợp tác từ cộng đồng để thực hiện hóa mục tiêu của mình. Thông tin chi tiết về dự án ‘Ngân hàng ADN liệt sĩ’ và các hoạt động của GeneStory có thể được tìm thấy tại trang web chính thức của GeneStory.

Chiều ngày 25/7, tại Hà Nội, Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06, Bộ Công an) đã tổ chức Hội nghị trực tuyến sơ kết một năm triển khai kế hoạch thu nhận mẫu ADN cho thân nhân của liệt sĩ chưa xác định được danh tính trên toàn quốc. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã phát biểu chỉ đạo tại hội nghị này.

Thủ tướng cho biết, Việt Nam có hơn 1,2 triệu liệt sĩ, trong đó khoảng 900.000 hài cốt đã được quy tập về các nghĩa trang. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 300.000 hài cốt liệt sĩ đã được an táng nhưng chưa xác định được danh tính. Bên cạnh đó, Việt Nam hiện có khoảng 652.000 thương binh, 198.000 bệnh binh, hơn 132.000 Bà mẹ Việt Nam Anh hùng và khoảng 320.000 người chịu ảnh hưởng chất độc hóa học.

Thủ tướng bày tỏ sự xúc động khi nhắc lại những con số này và cho biết chất độc dioxin để lại không chỉ ảnh hưởng đến cuộc đời của những người trực tiếp hứng chịu, mà còn di truyền qua các thế hệ con cháu. Chiến tranh đã lùi xa, nhưng còn bao gia đình vẫn đau đáu chờ đợi thông tin về phần mộ, hài cốt người thân để được đưa về quê hương an táng.

Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu các cơ quan, đơn vị phải đẩy nhanh tiến độ thu nhận mẫu ADN để không kịp thời. ‘Nếu không làm nhanh, sẽ không kịp nữa. Không ai sống mãi để chờ kết quả. Cho nên, chúng ta phải đột phá, hành quân nhanh hơn để chạy đua với thời gian. Đây là cuộc chạy đua vì ký ức, vì đạo lý và vì tương lai’, Thủ tướng chia sẻ.

Theo Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, tính đến ngày 20/7/2025, cơ quan chức năng đã hoàn thành phân tích 11.138 mẫu ADN thân nhân liệt sĩ và cập nhật vào Cơ sở dữ liệu Căn cước hơn 10.000 dữ liệu ADN của thân nhân các liệt sĩ.

Hội nghị cũng nghe báo cáo về kết quả triển khai kế hoạch thu nhận mẫu ADN cho thân nhân liệt sĩ. Tính đến thời điểm hiện tại, đã có 57.273 mẫu được thu nhận. Nhiều địa phương đã vận động xã hội hóa để thu nhận mẫu ADN cho thân nhân liệt sĩ.

Tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã trao Thông báo kết quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ cho đại diện thân nhân các gia đình liệt sĩ. Sự kiện này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc xác định danh tính liệt sĩ và giúp đỡ gia đình họ, thể hiện sự quan tâm và trách nhiệm của Nhà nước đối với những người đã hy sinh vì Tổ quốc.

Thông tin về các liệt sĩ và thân nhân của họ được coi là một phần quan trọng của lịch sử và văn hóa của dân tộc, và để có thông tin chính xác và đầy đủ hơn về những người đã hy sinh trong chiến tranh. Kết quả của kế hoạch thu nhận mẫu ADN sẽ được sử dụng để xác định danh tính của các liệt sĩ và trả về cho gia đình của họ để thực hiện các nghi lễ tiếp theo.