Bộ trưởng Công Thương mới đây đã yêu cầu các cơ quan quản lý thị trường tại các địa phương tiếp tục triển khai các đợt cao điểm nhằm ngăn chặn tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Yêu cầu này được đưa ra trong bối cảnh tình hình vi phạm trong sản xuất và kinh doanh hàng hóa, đặc biệt là những mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người tiêu dùng như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm chức năng, và thực phẩm thiết yếu, đang có xu hướng gia tăng với tính chất và mức độ ngày càng tinh vi và phức tạp.

Bộ trưởng nhấn mạnh rằng các Sở Công Thương địa phương, các đơn vị của Bộ Công Thương, cũng như các hiệp hội ngành hàng cần phải khẩn trương và chủ động thực hiện đồng bộ, quyết liệt, và hiệu quả các nhiệm vụ và giải pháp đã được giao, phù hợp với mô hình chính quyền mới. Đồng thời, cần chủ động và tích cực tham gia vào việc đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước được giao nhiệm vụ phối hợp với các Sở Công Thương tại các tỉnh để chỉ đạo các Chi cục Quản lý thị trường tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động trong đợt cao điểm đấu tranh ngăn chặn tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, bao gồm cả việc ngăn chặn sản xuất và kinh doanh sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả, và thực phẩm không đảm bảo chất lượng.

Đặc biệt, Bộ Công Thương cũng yêu cầu tăng cường kiểm tra đối với các hoạt động kinh doanh thực phẩm giả, không rõ nguồn gốc, bán qua các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, livestream, và xử lý các kho hàng không đăng ký, giao dịch không có chứng từ hợp lệ. Theo báo cáo của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, trong 6 tháng đầu năm, lực lượng Quản lý thị trường trên cả nước đã tiến hành kiểm tra 11.568 vụ, xử lý 9.919 vụ vi phạm, với tổng số tiền xử lý vi phạm hành chính lên đến 266 tỷ đồng.

Trước những diễn biến phức tạp của tình hình buôn lậu, gian lận thương mại, và hàng giả, đặc biệt là trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng các mặt hàng thiết yếu và bảo vệ sức khỏe tăng cao, yêu cầu của Bộ trưởng Công Thương nhằm đẩy mạnh các hoạt động kiểm tra và ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật là rất cần thiết. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng mà còn góp phần tạo môi trường kinh doanh lành mạnh và công bằng cho các doanh nghiệp chân chính.

Việc tăng cường kiểm soát và xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, sản xuất và kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng không chỉ giúp ngăn chặn những tác động tiêu cực đến sức khỏe người tiêu dùng mà còn góp phần vào việc nâng cao hiệu quả quản lý thị trường, tăng cường niềm tin của người tiêu dùng vào thị trường trong nước.

Một quyết định gây tranh cãi đã được đưa ra bởi Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị khi chuyển toàn bộ cán bộ, nhân viên của sở này sang làm việc tại trụ sở của Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Trị mà chưa được cấp có thẩm quyền cho phép. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh trụ sở chính của Sở Công Thương đang trong quá trình cải tạo, sửa chữa.

Ngày 14-7, ông Hồ Xuân Hòe, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị, đã chỉ đạo việc chuyển toàn bộ cán bộ, nhân viên từ trụ sở chính của Sở ở số 11 Quang Trung sang làm việc tại địa điểm số 180A Lê Lợi, phường Đồng Hới. Đây là trụ sở của Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Trị, đơn vị trực thuộc Sở Công Thương.

Tuy nhiên, việc sử dụng trụ sở của Chi cục Quản lý thị trường làm nơi làm việc tạm thời cho Sở Công Thương không đơn thuần chỉ là sắp xếp lại nơi làm việc. Theo xác nhận của cơ quan chức năng, trụ sở số 180A Lê Lợi của Chi cục Quản lý thị trường hiện vẫn là tài sản được đầu tư bằng nguồn vốn của Bộ Công Thương, chưa được quyết toán và chưa hoàn tất thủ tục điều chuyển về địa phương quản lý.

Do đó, việc Sở Công Thương sử dụng trụ sở này mà chưa có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền đã gây ra nhiều khó khăn cho cán bộ của Chi cục Quản lý thị trường. Toàn bộ phòng làm việc, hồ sơ, tài liệu, bàn ghế của Sở Công Thương đã được chuyển đến trụ sở của Chi cục Quản lý thị trường, khiến nhiều cán bộ của chi cục phải chuyển sang làm việc tạm tại Đội Quản lý thị trường số 6, trong điều kiện chật chội, chen chúc. Một số người thậm chí không có bàn làm việc, phải để đồ đạc cá nhân và tài liệu trên xe vì chưa có chỗ ổn định.

Bên cạnh đó, Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị đã gửi văn bản đề nghị chủ trương ‘mượn’ trụ sở của Chi cục Quản lý thị trường để làm nơi làm việc tạm thời trong thời gian sửa chữa. Tuy nhiên, Sở Tài chính tỉnh Quảng Trị đã có văn bản trả lời chính thức, khẳng định rằng trụ sở tại số 180A Lê Lợi của Chi cục Quản lý thị trường là tài sản của Bộ Công Thương, chưa hoàn thành nghiệp thu quyết toán và Bộ Công Thương chưa có quyết định điều chuyển tài sản, bàn giao trụ sở về cho địa phương quản lý theo quy định.

Vì vậy, nội dung xin chủ trương ‘mượn’ trụ sở không thuộc thẩm quyền quyết định của UBND tỉnh Quảng Trị và Sở Tài chính không có cơ sở để tham mưu. Tuy nhiên, trên thực tế, việc ‘mượn’ trụ sở của Sở Công Thương đã được thực hiện từ trước đó.

Đáng chú ý, ông Hồ Xuân Hòe, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị, còn cho cải tạo 2 phòng làm việc ngay sau khi chuyển đến trụ sở Chi cục Quản lý thị trường, dù công trình này chỉ mới đưa vào sử dụng thời gian ngắn và vẫn thuộc quyền quản lý của Bộ Công Thương.

Hiện vẫn chưa có ý kiến chính thức từ UBND tỉnh Quảng Trị về vụ việc này. Trong khi đó, hàng chục cán bộ Chi cục Quản lý thị trường vẫn đang làm việc trong điều kiện tạm bợ, chờ một giải pháp chính thức được đưa ra.

Thị trường thực phẩm chức năng (TPCN) hiện đang đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến chất lượng và an toàn. Sự phát triển nhanh chóng của thị trường này đã dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn từ hàng loạt sản phẩm kém chất lượng, giả mạo, không rõ nguồn gốc. Các cơ quan bảo vệ pháp luật đã và đang tiếp tục làm rõ những vấn đề này, cho thấy ‘bóng tối’ ở thị trường TPCN.

Theo thống kê từ Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), từ đầu năm đến nay, các đơn vị đã xử lý hơn 34.000 vụ vi phạm, bao gồm hơn 8.200 vụ buôn bán hàng cấm, hơn 25.100 vụ gian lận thương mại và hơn 1.100 vụ hàng giả quy mô lớn có liên quan đến mặt hàng TPCN. Gần đây, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã xác định được 12 sản phẩm thực phẩm, dinh dưỡng (sữa dạng bột), có chỉ tiêu chất lượng các chất chính chỉ đạt dưới 70% so với mức công bố, được xác định là hàng giả (về chất lượng).

Hàng loạt sản phẩm được quảng bá rầm rộ với công dụng được ‘thần thánh hóa’ như điều trị ung thư, tăng chiều cao, giảm cân cấp tốc… nhưng qua kết quả kiểm định thì thành phần không hề tương xứng với công bố trước đó. Một số tổ chức, cá nhân còn lợi dụng danh tiếng của người nổi tiếng, KOL, nghệ sĩ để quảng bá sản phẩm sai lệch, biến TPCN thành ‘thuốc chữa bệnh’ mà dường như quên mất rằng, chất lượng thực sự vẫn còn đang bỏ ngỏ sau tờ giấy kiểm định.

Nguyên nhân đầu tiên xuất phát từ lợi nhuận khổng lồ mà ngành hàng này mang lại. Chỉ cần vài chục nghìn đồng để sản xuất ra một sản phẩm giả, nhưng có thể bán với giá từ vài trăm nghìn đến cả triệu đồng. Sự chênh lệch lợi nhuận quá lớn cùng với chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe đã khiến nhiều đối tượng bất chấp pháp luật, trục lợi trên sức khỏe cộng đồng.

Bên cạnh đó, một trong những nguyên nhân cốt lõi chính là những kẽ hở trong khung pháp lý hiện hành. Thực tế, khung pháp lý hiện nay cho phép tổ chức, cá nhân được phép tự công bố sản phẩm TPCN trước khi đưa ra thị trường. Đây được xem là ‘lỗ hổng lớn’ khi cho phép hàng loạt sản phẩm trôi nổi dễ dàng xuất hiện trên thị trường với hình thức hợp pháp, nhưng chất lượng chưa được kiểm chứng.

Ông Vũ Văn Trung, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, thông tin: ‘Người tiêu dùng phản ánh rất nhiều về các sản phẩm TPCN quảng cáo sai sự thật, công dụng phóng đại, thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe mà khi khiếu nại không tìm được ai chịu trách nhiệm. Nguyên nhân sâu xa là do cơ chế tự công bố đã tạo điều kiện để nhiều doanh nghiệp làm ăn chụp giật đưa hàng ra thị trường mà không bị kiểm soát về chất lượng thật sự’.

Các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội chưa buộc trách nhiệm xác thực nguồn gốc, dẫn đến người tiêu dùng như lạc giữa ‘ma trận’ quảng cáo. Vụ việc ‘sữa giả’ Hofumil Gold Plus, Hapomil lọt vào các cơ sở y tế lớn là một minh chứng. Điều này cho thấy ngay cả hệ thống y tế, bệnh viện – nơi đáng tin tưởng nhất cũng có thể là nơi hàng giả xâm nhập, gây hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và lòng tin.

Thêm vào đó, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan liên ngành như Bộ Y tế, Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc kiểm soát nội dung quảng cáo, nguồn gốc sản phẩm và xử lý vi phạm vẫn chưa đồng bộ. Điều này dẫn đến nhiều sản phẩm kém chất lượng thoát khỏi vòng kiểm soát.

Luật sư Bùi Quang Thu, Đoàn Luật sư Hà Nội, nhìn nhận: Ngoài việc ‘bịt’ kẽ hở pháp lý hiện hành, cần xem xét một cách nghiêm túc trách nhiệm người đứng đầu bộ ngành, chính quyền cơ sở (chịu trách nhiệm về quản lý sản phẩm, an toàn thực phẩm). Làm chặt, làm nghiêm, làm quyết liệt và minh bạch trong xử lý cán bộ có liên quan, cán bộ chịu trách nhiệm là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe, quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng.

Trước thực trạng trên, Bộ Y tế đang hoàn thiện dự thảo sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP với hàng loạt điểm mới có tính đột phá. Trong đó, điểm đáng chú ý nhất là chuyển từ ‘tự công bố sản phẩm’ sang ‘đăng ký bản công bố’ với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Điều này có nghĩa là trước khi đưa sản phẩm ra thị trường, doanh nghiệp phải cung cấp bằng chứng khoa học về độ an toàn, công dụng và thành phần.

Dự thảo cũng đề xuất tăng mức xử phạt vi phạm hành chính gấp 1,2 – 2 lần hiện hành, đồng thời mở rộng các hành vi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe người dùng. Đặc biệt, các hành vi quảng cáo sai sự thật, lợi dụng uy tín cá nhân để lừa người tiêu dùng cũng sẽ được đưa vào nhóm vi phạm nghiêm trọng cần xử lý nghiêm.

Cùng với đó, cơ quan chức năng cần tăng cường hậu kiểm định kỳ. Các hệ thống truy xuất nguồn gốc như iTrace247, truyxuat.gov.vn cần được phổ biến rộng rãi, buộc doanh nghiệp minh bạch thông tin sản phẩm và quá trình lưu thông.

Ngoài ra, cần rà soát, sửa đổi Luật Quảng cáo và Luật Bảo vệ người tiêu dùng để gắn trách nhiệm pháp lý đối với các nền tảng thương mại điện tử, KOL và người nổi tiếng. Khi người nổi tiếng tiếp tay quảng cáo hàng giả, cần có chế tài mạnh, không chỉ dừng lại ở mức phạt tiền mà nên áp dụng hình thức tạm đình chỉ việc quảng cáo hoặc buộc công khai xin lỗi.

Một điểm đáng chú ý khác là đề xuất sửa đổi cũng nhằm làm rõ và phân biệt rạch ròi giữa các nhóm thực phẩm thông thường với nhóm thực phẩm bổ sung có tính đặc thù và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng. Người dân cần biết phân biệt rõ thực phẩm chức năng và thuốc chữa bệnh, không tin vào quảng cáo ‘giật gân’ và cần kiểm tra kỹ nguồn gốc sản phẩm qua tem truy xuất, mã QR và giấy công bố. Mỗi người tiêu dùng chính là ‘thanh tra tại chỗ’ góp phần làm sạch thị trường.

Lĩnh vực thương mại điện tử tiếp tục chứng kiến những vi phạm nghiêm trọng về hàng giả và hàng kém chất lượng. Theo báo cáo mới nhất từ lực lượng quản lý thị trường, trong hơn nửa năm qua, đã có 161 vụ vi phạm được phát hiện.

Số tiền xử phạt đối với các trường hợp này gần 3 tỷ đồng, trong khi trị giá hàng hóa vi phạm lên tới trên 1 tỷ đồng. Những con số này phản ánh thách thức lớn trong việc kiểm soát chất lượng hàng hóa trên môi trường thương mại điện tử.

Thực tế cho thấy, việc kiểm soát hàng giả và hàng kém chất lượng trên môi trường thương mại điện tử không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và sự đa dạng của các kênh thương mại điện tử đã tạo ra những thách thức mới cho các cơ quan chức năng.

Trước tình hình này, lực lượng quản lý thị trường đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng khác để tăng cường kiểm tra và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đồng thời, các doanh nghiệp thương mại điện tử cũng được yêu cầu phải có trách nhiệm hơn trong việc đảm bảo chất lượng hàng hóa và cung cấp thông tin chính xác cho người tiêu dùng.

Người tiêu dùng cũng cần nâng cao cảnh giác và kiến thức khi mua sắm trên môi trường thương mại điện tử. Việc kiểm tra kỹ lưỡng thông tin về người bán, đánh giá sản phẩm và lựa chọn các kênh mua sắm uy tín là rất quan trọng để tránh mua phải hàng giả hoặc hàng kém chất lượng.

Trong thời gian tới, lực lượng quản lý thị trường sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm và yêu cầu các doanh nghiệp thương mại điện tử phải tuân thủ pháp luật. Mục tiêu là tạo ra một môi trường thương mại điện tử an toàn và lành mạnh cho người tiêu dùng.