Khi mùa hè đến và đi, nhiều phụ huynh phải đối mặt với một thách thức không nhỏ: trẻ em tăng cân nhanh chóng trong kỳ nghỉ hè. Không ít trẻ đã trở về nhà với vóc dáng ‘tròn trịa’ bất thường, khiến phụ huynh ngỡ ngàng. Theo số liệu từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em tại khu vực thành thị đã vượt 41% vào năm 2023, trong khi ở nông thôn là 18%. Điều đáng lo ngại là tốc độ gia tăng diễn ra nhanh nhất trong các dịp nghỉ kéo dài, đặc biệt là mùa hè.

GS.TS Lê Danh Tuyên, nguyên Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, giải thích rằng trẻ em thường có xu hướng tăng cân trong mùa hè do thay đổi chế độ sinh hoạt. Nhiều trẻ không tham gia hoạt động thể chất, thay vào đó là thức khuya, ngủ dậy muộn, xem tivi, chơi điện tử và ăn uống không kiểm soát. Đây là nguyên nhân khiến trọng lượng cơ thể tăng nhanh bất thường chỉ trong 2-3 tháng.

Một khảo sát nhanh tại Hà Nội cho thấy hơn 30% phụ huynh thừa nhận không can thiệp gì vào chế độ ăn – ngủ – chơi của con trong mùa hè. Phần lớn phụ huynh quan tâm tới việc học hè của con hơn là vấn đề cân nặng. Nhiều phụ huynh vẫn giữ quan điểm ‘hè là lúc con được xả hơi’, không quản lý sát chế độ sinh hoạt của trẻ.

Tuy nhiên, sự ‘thả lỏng’ này lại trở thành nguy cơ khiến nhiều trẻ nhỏ tăng cân không phanh, đặc biệt là trẻ tiểu học và tiền dậy thì – lứa tuổi vốn chưa có khả năng tự điều chỉnh hành vi ăn uống và vận động. Nhiều trẻ đã rơi vào nhóm thừa cân, béo phì sau kỳ nghỉ hè mà cha mẹ không nhận ra. Thậm chí, một số ông bà, cha mẹ còn xem việc trẻ ‘bụ bẫm, có da có thịt’ là biểu hiện của sức khỏe tốt, dẫn đến việc ép con ăn nhiều hơn mức cần thiết.

PGS.TS Bùi Thị Nhung, khoa Dinh dưỡng (Bệnh viện Mặt Trời), chia sẻ rằng đã gặp rất nhiều trường hợp mà khi được các bác sĩ thông báo con mình thừa cân, béo phì, phụ huynh choáng váng vì lâu nay chỉ nghĩ con mũm mĩm, đáng yêu.

Trước thực trạng trẻ em tăng cân nhanh trong kỳ nghỉ hè, nhiều phụ huynh bắt đầu lo lắng, song không phải ai cũng biết cách can thiệp đúng đắn. Các chuyên gia dinh dưỡng và y tế đều nhấn mạnh rằng phòng chống béo phì ở trẻ không thể chờ đến khi năm học bắt đầu. Mọi điều chỉnh cần được thực hiện ngay từ những ngày đầu nghỉ hè – bằng những việc làm nhỏ nhưng có tính bền vững: bữa cơm hợp lý, giấc ngủ điều độ, thói quen vận động mỗi ngày.

Chế độ ăn hiện nay của nhiều trẻ thành thị thừa cả đạm, béo, đường nhưng lại thiếu rau xanh, vitamin, khoáng chất – dẫn đến hiện tượng ‘thừa cân nhưng thiếu chất’. Một khảo sát cho thấy trẻ em ở đô thị tiêu thụ vượt 200% lượng đạm và 130% chất béo so với nhu cầu, trong khi lượng rau chỉ bằng một nửa khuyến nghị. Điều này không chỉ khiến trẻ dễ tăng cân mà còn làm suy giảm miễn dịch và rối loạn chuyển hóa ngay từ tuổi học trò.

Về nguyên tắc, chế độ ăn cho trẻ trong mùa hè cần đảm bảo cân bằng giữa 4 nhóm thực phẩm chính: tinh bột, chất đạm, chất béo và vitamin – khoáng chất. Cần tránh lạm dụng thịt đỏ, đồ chiên rán, sữa đặc, nước ngọt và các loại bánh kẹo. Ưu tiên các thực phẩm giàu chất xơ, trái cây ít ngọt, sữa chua không đường, ngũ cốc nguyên cám và rau xanh.

Phụ huynh cũng nên thiết lập ‘khung giờ không thiết bị’ trong ngày và thay vào đó là các hoạt động thủ công, đọc sách, vẽ tranh, nấu ăn cùng gia đình, những lựa chọn vừa lành mạnh, vừa gắn kết.

Một dự án hỗ trợ phụ nữ dân tộc thiểu số (DTTS) sinh đẻ an toàn và chăm sóc sức khỏe trẻ em đang được triển khai mạnh mẽ tại 10 tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên. Dự án này là một phần của Dự án 8 thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Mục tiêu của dự án là giảm tỷ lệ sinh con tại nhà, đặc biệt là ở những vùng có đông người DTTS và có tỷ lệ sinh con tại nhà cao hơn mức trung bình của cả nước. Theo kết quả Điều tra thực trạng kinh tế xã hội 53 DTTS Việt Nam năm 2019 của Tổng cục Thống kê, các tỉnh gồm Gia Lai, Kon Tum, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Sơn La, Điện Biên là những địa bàn có tỷ lệ sinh con tại nhà cao.

Để đạt được mục tiêu này, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Việt Nam đã đề xuất bổ sung đầy đủ gói chính sách hỗ trợ chế độ cho bà mẹ đi khám thai trong Thông tư 55/2023/TT-BTC. Đồng thời, hội cũng đề xuất hỗ trợ gói vật tư chăm sóc khi sinh đối với trường hợp bà mẹ sinh từ 2 bé trở lên.

Để triển khai dự án, Hội LHPN các cấp đã phối hợp với ngành Y tế cùng cấp triển khai 4 gói hỗ trợ, bao gồm hỗ trợ chế độ cho bà mẹ đi khám thai, hỗ trợ vật tư chăm sóc khi sinh, hỗ trợ sinh đẻ an toàn và chăm sóc sức khỏe trẻ em. Tính đến nay, các tỉnh đã chi trả chế độ hỗ trợ cho gần 7.000 bà mẹ với tổng kinh phí hỗ trợ khoảng 9 tỷ đồng.

Đáng chú ý, 5 trong 10 tỉnh đã đạt và vượt chỉ tiêu 80% phụ nữ thuộc nhóm dân tộc có tỷ lệ sinh con tại nhà cao được tuyên truyền, vận động, tư vấn kiến thức và tiếp cận với dịch vụ sinh đẻ an toàn. Hội LHPN Việt Nam cũng đã tổ chức 8 chuỗi sự kiện truyền thông vận động phụ nữ sinh đẻ an toàn và chăm sóc sức khỏe trẻ em tại 8 tỉnh có tỷ lệ sinh con tại nhà cao.

Dự án này không chỉ giúp giảm tỷ lệ sinh con tại nhà mà còn nâng cao kiến thức và kỹ năng chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ DTTS, góp phần cải thiện sức khỏe bà mẹ và trẻ em tại các vùng khó khăn. Với những nỗ lực đang được triển khai, hy vọng rằng dự án sẽ đạt được mục tiêu đề ra và mang lại lợi ích thiết thực cho phụ nữ và trẻ em tại các vùng DTTS.

Trong thời gian tới, Hội LHPN Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan chuyên môn để triển khai dự án một cách hiệu quả, đồng thời đánh giá và nhân rộng các mô hình tốt để góp phần cải thiện sức khỏe bà mẹ và trẻ em tại các vùng khó khăn. Tổng cục Thống kê và Bộ Y tế sẽ là những đơn vị quan trọng trong việc hỗ trợ và giám sát việc thực hiện dự án này.

Bộ phim tâm lý “Adolescence” trên Netflix đã gây sốt toàn cầu với câu chuyện về Jamie Miller, một cậu bé 13 tuổi bị ám ảnh tâm lý cực đoan từ những lần bị cha lôi ra sân bóng, sân điền kinh, võ đài. Câu chuyện này không chỉ là nội dung của một bộ phim hư cấu mà còn là hiện thực mà nhiều đứa trẻ đang phải trải qua.

Nhà tâm lý học John Amaechi, từng là ngôi sao bóng rổ, khẳng định rằng nhiều phụ huynh sau khi xem xong “Adolescence” sẽ nhận ra rằng nỗi sợ hãi ở môi trường thể thao không chỉ là nội dung của một bộ phim. Đây là câu chuyện hiện hữu trong cuộc sống hàng ngày của nhiều trẻ em.

Câu chuyện của Miller trong phim nêu bật những vấn đề gai góc trong xã hội, bao gồm cả việc trẻ em bị ép buộc tham gia thể thao mà không có sự tự nguyện. Cha của Miller đã đẩy con trai ra sân bóng đá, sân điền kinh và võ đài quyền anh với hy vọng cậu bé có thể hoạt bát, năng động hơn. Tuy nhiên, tất cả đều phản tác dụng khi thứ ông không có cho con trai là thời gian và sự quan tâm.

Nhà tâm lý học Richard Keegan đã thực hiện một khảo sát trên 1.120 học sinh và phát hiện rằng 80% trẻ cho biết các em không hề hứng thú với thể thao vì phải chịu áp lực quá nhiều, và 44% nói từng ám ảnh vì vấn nạn bắt nạt trong sân chơi thể thao.

Mô hình trại hè thể thao được sáng lập bởi Luther Halsey Gulick từ cuối thế kỷ 19 với tôn chỉ “cơ thể, trí não, tinh thần” thông qua hoạt động trại hè để kích thích tinh thần vận động của trẻ em. Tuy nhiên, mô hình này đã biến tướng khi người làm kinh doanh chỉ nói đến phương thức và tác dụng, mà bỏ qua tôn chỉ ban đầu về sự tự nguyện.

Các chuyên gia tâm lý và giáo dục đang lên tiếng cảnh báo về những mặt trái của việc ép buộc trẻ em tham gia thể thao. Tiến sĩ Amanda Visek khẳng định rằng điều quan trọng nhất là cảm giác vui vẻ khi vận động, chứ không phải kỹ năng hay cạnh tranh. Khi niềm vui qua đi hoặc không tồn tại, trẻ chỉ cảm thấy sợ hãi trước sự cạnh tranh của thể thao.

Tiến sĩ Avery Faigenbaum cũng cảnh báo rằng trẻ em không thể trở nên năng động chỉ sau 1-2 tuần lễ bị đẩy đến các trại hè. Trên thực tế, chúng chắc chắn sẽ chấn thương vì chưa quen với vận động, rồi sau đó sẽ bị ám ảnh, sợ hãi với thể thao.

Vậy cuối cùng, các phụ huynh phải làm gì? Các chuyên gia khuyên rằng thay vì “ném con trẻ vào một trại hè”, hãy kiên nhẫn với những sân chơi thể thao, trang bị từng chút một, khuyến khích, tìm tòi, khơi dậy thế mạnh, sự đam mê và yêu thích với một số kỹ năng vận động, một số môn thể thao của những đứa trẻ. Quan trọng là sự tự nguyện và cảm giác vui vẻ khi vận động.