Ngành xây dựng hiện đang đứng trước một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và tích cực tham gia vào quá trình hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với mức tiêu thụ năng lượng chiếm khoảng 32% toàn cầu và đóng góp 34% vào tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu, ngành này đang cần thiết phải đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để góp phần bảo vệ môi trường.
Trong bối cảnh đó, vật liệu xây dựng phát thải âm, hay còn gọi là carbon-negative materials, đang nổi lên như một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường của ngành xây dựng. Vật liệu phát thải âm được định nghĩa là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Sự phát triển và áp dụng loại vật liệu này không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh, nơi mà các báo cáo về Environmental, Social and Governance (ESG) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng.
Đặc biệt, cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của Liên minh Châu Âu (EU) đang tạo ra động lực mạnh mẽ cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép – hai ngành công nghiệp trọng điểm trong xây dựng. CBAM không chỉ khuyến khích các nhà sản xuất giảm phát thải mà còn tạo điều kiện cho sự phát triển của thị trường vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường.
Một số công nghệ sản xuất vật liệu phát thải âm đang được nghiên cứu và áp dụng hiện nay bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.
Tuy nhiên, dù có tiềm năng lớn, việc thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Chi phí sản xuất cao và thiếu tiêu chuẩn cũng như định nghĩa thống nhất toàn cầu về vật liệu phát thải âm là những rào cản chính. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, bao gồm hỗ trợ tài chính, miễn thuế, và đầu tư vào nghiên cứu phát triển.
Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào vật liệu carbon-negative.
Ở Việt Nam, quốc gia đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị Thượng đỉnh về Thay đổi Khí hậu toàn cầu (COP26), việc đẩy mạnh ứng dụng vật liệu xây dựng phát thải âm là một phần quan trọng trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính. Các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan đang được triển khai. Việc cập nhật Đóng góp Quốc gia tự nguyện (NDC) 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, mở ra những cơ hội mới cho sự phát triển bền vững của ngành xây dựng trong tương lai.
